Đề án Cải cách mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu

Nhằm cải cách thực chất công tác kiểm tra chuyên ngành (KTCN) đối với hàng hóa nhập khẩu, với mục tiêu giảm chi phí, giảm thời gian cho doanh nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, phát huy trách nhiệm của các Bộ, ngành liên quan đến hoạt động nhập khẩu hàng hóa, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 99/NQ-CP ngày 13/11/2019, và Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 01/01/2020, trong đó giao Bộ Tài chính: “chủ trì xây dựng Đề án cải cách kiểm tra chuyên ngành theo hướng cơ quan Hải quan là đầu mối thực hiện kiểm tra chuyên ngành tại cửa khẩu (trừ các mặt hàng liên quan đến an ninh, quốc phòng, kiểm dịch...), bộ quản lý chuyên ngành thực hiện hậu kiểm.”

Thời gian qua, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, công tác KTCN đối với hàng hóa nhập khẩu đã đạt được một số kết quả nhất định song vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách hành chính, vẫn còn tồn tại nhiều bất cập, là gánh nặng cho doanh nghiệp. Đây cũng là một trong yếu tố chiếm tỷ trọng khá lớn cấu thành thời gian thông quan hàng hóa mà hiện vẫn chưa được cải thiện đáng kể theo đánh giá của Ngân hàng thế giới (WB), từ đó dẫn đến giảm năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong trao đổi thương mại qua biên giới.

Một số tồn tại bất cập có thể kể đến như: Trình tự, thủ tục và phương thức kiểm tra chưa thống nhất giữa Luật và Nghị định hướng dẫn, giữa quy định và thực tế triển khai của các Bộ, ngành; còn tồn tại những quy định chưa phù hợp, quá mức cần thiết; còn tồn tại tình trạng chồng chéo trong kiểm tra; có nhiều cơ quan/tổ chức tham gia vào quy trình thông quan đối với hàng hóa phải kiểm tra dẫn đến thời gian làm thủ tục nhập khẩu hàng hóa của doanh nghiệp bị kéo dài; chưa triển khai được phương thức kiểm tra giảm…

Để hướng tới mục tiêu cải cách sâu rộng công tác KTCN nhằm tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp, trên cơ sở đánh giá, phân tích thực trạng công tác KTCN hiện nay, nghiên cứu mô hình kiểm tra chất lượng của một số nước trên thế giới, Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) đã đề xuất Mô hình mới về kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu tại Việt Nam (gọi là Mô hình mới). Dự thảo Đề án gồm 03 Chương và 4 Phụ lục kèm theo.

Mục tiêu của việc xây dựng Mô hình mới nhằm cắt giảm chi phí, thời gian và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trên cơ sở cải cách thực chất công tác KTCN theo hướng cơ quan hải quan là đầu mối thực hiện kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu tại cửa khẩu, đảm bảo hiệu lực quản lý nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh và người tiêu dùng.

Dự kiến Mô hình mới về kiểm tra chất lượng đối với hàng hóa nhập khẩu

Việc xây dựng Mô hình mới trên nguyên tắc tuân thủ đúng theo quy định của các Luật: Luật Hải quan; Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật An toàn thực phẩm; Luật Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; Luật Chăn nuôi; Luật Trồng trọt; Luật Thủy sản. Đồng thời, kế thừa các quy định đã được triển khai thực hiện tốt tại các Nghị định số: 15/2018/NĐ-CP, số 132/2015/NĐ-CP, 74/2018/NĐ-CP, 85/2019/NĐ-CP, 17/2020/NĐ-CP và áp dụng thống nhất cho hàng hóa thuộc diện phải kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm.

Bên cạnh đó, luôn bám sát các chỉ đạo, định hướng của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong nhiều năm qua về cải cách toàn diện công tác quản lý và KTCN đối với hàng hóa nhập khẩu; cải cách thực chất công tác KTCN đối với hàng hóa nhập khẩu tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nhưng vẫn phải đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước của các Bộ, ngành về chất lượng của hàng hóa nhập khẩu, bảo vệ tính mạng, sức khỏe người dân, bảo vệ môi trường, an ninh kinh tế, an ninh quốc gia; nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước của các Bộ, ngành thông qua tăng cường kết nối, chia sẻ thông tin giữa các cơ quan quản lý nhà nước; ứng dụng tối đa các hệ thống công nghệ thông tin hiện có để đơn giản hóa, hiện đại hóa thủ tục kiểm tra và đảm bảo minh bạch thông tin; đảm bảo áp dụng đầy đủ, hiệu quả các phương pháp kiểm tra tiên tiến như truy xuất nguồn gốc, quản lý rủi ro, phù hợp với thông lệ quốc tế, với Công ước/Hiệp định quốc tế Việt Nam đã ký kết, tham gia.

Dự thảo Đề án cũng đưa ra phạm vi áp dụng đối với hoạt động kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu tại cửa khẩu, trừ các hàng hóa: (i) Hàng hóa thuộc đối tượng kiểm tra, quản lý liên quan đến an ninh, quốc phòng, kiểm dịch, văn hóa...; (ii) Hàng hóa vừa thuộc diện kiểm dịch, vừa thuộc diện KTCN khác do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý; (iii) Hàng hóa thuộc Danh mục kiểm tra nhà nước về chất lượng sau khi hàng hóa đã thông quan, hoặc hàng hóa thuộc diện kiểm tra nhà nước về chất lượng được các Bộ, ngành quy định việc kiểm tra thực hiện thông qua việc xem xét hoạt động công bố hợp quy của người nhập khẩu theo biện pháp: kết quả tự đánh giá phù hợp của tổ chức, cá nhân; kết quả chứng nhận, giám định của tổ chức chứng nhận, tổ chức giám định đã đăng ký hoặc được thừa nhận theo quy định của pháp luật (biện pháp 2a, 2b theo quy định tại khoản 3 Điều 1 Nghị định số 74/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 7 Nghị định số 132/2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa).

Một điểm đặc biệt là, đối với hàng hóa nhập khẩu thuộc Danh mục kiểm tra nhà nước về chất lượng sau thông quan, doanh nghiệp được lựa chọn áp dụng quy trình thủ tục kiểm tra chất lượng theo Mô hình mới nhằm tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Theo ban soạn thảo, Mô hình mới có một số nội dung được cải cách, như: Đơn giản hóa, chuẩn hóa, thống nhất quy trình, thủ tục kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm; Áp dụng chuyển đổi phương thức kiểm tra chất lượng (từ kiểm tra chặt sang kiểm tra thông thường, kiểm tra thông thường sang kiểm tra giảm); Thay đổi cách tiếp cận từ kiểm tra chất lượng theo hàng hóa gắn với chủ hàng sang kiểm tra chất lượng theo hàng hóa.

Bên cạnh đó, Mô hình mới đã mở rộng đối tượng miễn kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm; nâng cao tính tuân thủ của doanh nghiệp, đảm bảo vai trò kiểm soát của các cơ quan quản lý nhà nước thông qua việc áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro trong kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu và thực hiện kiểm tra ngẫu nhiên không quá 5% để đánh giá tuân thủ pháp luật; minh bạch, công khai thông tin về kiểm tra chất lượng của người nhập khẩu, các cơ quan quản lý nhà nước thông qua việc nâng cấp và áp dụng các hệ thống công nghệ thông tin (Cơ chế 1 cửa quốc gia, hệ thống công nghệ thông tin của các Bộ, ngành).

Ngoài ra, dự thảo Đề án cũng đưa ra các giải pháp hoàn thiện cơ sở pháp lý như việc xây dựng Nghị định của Chính phủ quy định về phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra chất lượng, an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu; cũng như các giải pháp về hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin, giải pháp về nguồn nhân lực cũng như nâng cao năng lực kiểm tra của cơ quan hải quan, nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức đánh giá sự phù hợp được chỉ định…
Nguồn: https://www.customs.gov.vn/