Về sức khỏe thể chất và tâm thần: Người sử dụng và lệ thuộc ma túy phải gánh chịu các hậu quả về cả mặt tâm lý và sức khỏe. Mức độ nghiêm trọng của các hậu quả này tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có cả các nhân tố dược lý và tâm lý. Các nhân tố dược lý tùy thuộc vào chất ma túy, liều lượng với phương thức sử dụng, với độ dung nạp, với các tương tác. Mức độ tác hại cũng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: phối hợp nhiều chất ma túy với nhau, ảnh hưởng tính chất sinh lý của từng cá nhân, tác động bởi bối cảnh xã hội, phương thức dùng ma túy, nhân cách của người sử dụng và trạng thái lâm sàng, các mong ước và tác động của xã hội trong việc phòng, chống ma túy thông qua nhiều cách khác nhau. Tùy thuộc vào từng loại chất gây nghiện mà những biến đổi sinh lý có khác nhau ở từng người nghiện, ví dụ:
- Nghiện thuốc phiện: Người nghiện có biể̉u hiện rối loạn tâm lý, lười biếng, ít chú ý đến vệ sinh thân thể, thiếu máu, chán ăn nên sút cân, mất ngủ… khả năng chống nhiễm khuẩn kém, dễ chết vì bệnh truyền nhiễm.
- Nghiện morphine, heroin: Người nghiện có cảm giác sảng khoái do hưng phấn vùng khứu não làm tăng trí tưởng tượng, làm mất buồn rầu, sợ hãi, tạo nên trạng thái lạc quan, nhìn màu thấy đẹp, nghe tiếng động thấy dễ chịu, mất cảm giác đói.
- Nghiện cocaine: Người nghiện bị kích thích thần kinh trung ương, giảm mệt mỏi, đói khát.
- Nghiện ma túy tổng hợp: Người nghiện có các biểu hiện rối loạn tim mạch, dao động ̣ huyết áp, đau mỏi cơ, gầy sút cân, rối loạn thần kinh thực vật, căng thẳng cảm xúc, mất ngủ, lo âu, giảm hoặc mất khả năng xét đoán.
Nhìn chung, người sử dụng ma túy thường gặp phải những vấn đề về sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe tâm thần. Đây là hậu quả trực tiếp của nhiều chất ma túy trên hệ thần kinh trung ương, là trạng thái nhiễm độc đi kèm với các phản ứng loạn thần trực tiếp do dùng ma túy. Người mới sử dụng ma túy có thể bị chứng rối loạn tâm trí, biểu hiện qua những hành vi như hung dữ, thay đổi phán đoán, và hội chứng đặc hiệu thông thường nhất là các rối loạn về tri giác, về cảm xúc, về tư duy và vận động. Sau một thời gian sử dụng, người nghiện có thể bị lú lẫn hay mê sảng, thể hiện bằng các cảm xúc, tư duy, mất định hướng thời gian, không gian và các rối loạn tri giác.
Với những hậu quả nặng nề do ma túy gây ra như trên, nhu cầu hàng đầu của người sử dụng ma túy là được điều trị và chăm sóc sức khỏe. Quá trình sử dụng ma túy có nguy cơ cao dẫn đến những bệnh lây truyền qua đường máu, bệnh lây truyền qua đường tình dục cho người nghiện. Vì vậy, bên cạnh việc cai nghiện, người nghiện cần được chăm sóc sức khỏe, chữa ̣ trị các bệnh liên quan. Có như vậy, họ mới có thể̉ tìm lại được cuộc sống yên ổn về tinh thần, khỏe mạnh về thể̉ chất như trước đây.
Về tâm lý, xã hội: Dùng ma tuý còn có thể̉ dẫn đến các rối loạn hành vi: tác động của chất ma túy là giải ức chế và làm tăng hung tính, tạo điều kiện cho việc chuyể̉n thành hành vi chống đối xã hội. Do lệ thuộc ma túy, người nghiện có thể̉ sẵn sàng gây ra những hành vi phạm pháp để̉ tìm cho được chất ma túy: ăn cắp, buôn bán ma túy và bán dâm. Các rối loạn nhân cách bệnh lý và nghiện ma túy có liên hệ và tác động với nhau. Ví dụ, người nghiện ma túy bị rối loạn về cảm xúc, cảm giác buồ̀n phiền, trầm cảm,...
Quá trình sử dụng ma túy khiến cho mối quan hệ xã hội của người nghiện thay đổi. Để che dấu tình trạng nghiện, họ ít giao tiếp với người thân, sống vật vờ, cô lập và xa lánh mọi người. Họ thích ở một mình, ít hoặc ngại tiếp xúc với người khác. Mặt khác, quá trình nghiện ma túy khiến họ có thể̉ có những hành vi phạm pháp, có lỗi với người thân để có tiền sử dụng ̣ ma túy. Vì vậy, khi cai nghiện, nhu cầu được quan tâm, chia sẻ từ những người xung quanh là rất quan trọng, là nguồn động viên tinh thần rất lớn trong cai nghiện và chống tái nghiện. Người sử dụng ma túy có nhu cầu được sống trong tình thương yêu của gia đình và cộng đồ̀ng, được đối xử công bằ̀ng, có được sự tin tưởng của mọi người. Họ cũng cần được chấp nhận quá khứ và tôn trọng nhân phẩ̉m.
Để̉ có một cuộc sống độc lập, có ý nghĩa, người nghiện ma túy có nhu cầu tìm việc làm, tạo thu nhập để̉ nuôi sống bản thân và gia đình. Vấn đề hỗ trợ và tạo việc làm cho người cai nghiện hiện nay đã được Nhà nước quan tâm với các chính sách cụ thể̉.
Người nghiện ma túy cần có được các thông tin, kiến thức về những tác hại của nghiện ma túy để̉ có thể̉ chủ động tham gia cai nghiện.
Người nghiện còn có nhu cầu được sống trong môi trường lành mạnh, không có ma túy. ̣ Do não của người nghiện ma túy đã bị tổn thương, bản chất của nghiện là bệnh mạn tính, tái diễn, cộng thêm ý chí kém, người nghiện khó kiềm chế được những cám dỗ của ma túy. Vì vậy, việc cách ly người nghiện ra khỏi môi trường có ma túy là rất cần thiết./.
