Thị trường xe máy điện của Việt Nam đang lớn nhất ASEAN

Mới đây, ngân hàng HSBC Việt Nam công bố báo cáo “Vietnam At a Glance”, trong đó đưa ra một số dự báo về sự phát triển của ngành xe điện Việt Nam trong bối cảnh mục tiêu dịch chuyển xanh ngành năng lượng đang được chú trọng phát triển.

Lợi ích từ chuyển dịch năng lượng xanh

Chuyên gia HSBC nhận xét những năm gần đây, chuyển dịch năng lượng đã trở thành trọng tâm ở châu Á và Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Ngay từ năm 2021 tại hội nghị thượng đỉnh COP26, Việt Nam đã đặt mục tiêu đạt cân bằng phát thải các-bon vào năm 2050.

Tháng 12-2022, nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) công bố gói 15,5 tỷ USD nhằm hỗ trợ các nỗ lực trung hòa các-bon của Việt Nam. Tháng 5-2023, Quy hoạch điện 8 (QHĐ8) thời kỳ 2021-2030 đã chính thức được ban hành, vạch ra lộ trình cho các mục tiêu về năng lượng tái tạo của Việt Nam.

Cũng theo HSBC, sự phát triển của các phương tiện chạy điện đang đóng góp vào mục tiêu cân bằng phát thải các-bon và thúc đẩy nguồn lực phát triển kinh tế bền vững trong dài hạn cho Việt Nam. Các nhà làm xe điện trong nước đã phần nào thành công trong phát triển xe máy điện.

Ngày nay, thị trường xe máy điện của Việt Nam đang lớn nhất ở ASEAN và lớn thứ nhì thế giới, chỉ sau Trung Quốc. Trong tương lai, thị trường xe điện Việt Nam còn nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng. Mặc dù dự đoán tương lai của một ngành đang phát triển nhanh chóng không hề dễ dàng, HSBC vẫn ước tính rằng tổng doanh số bán xe máy và ô tô điện hàng năm của Việt Nam có thể tăng từ dưới một triệu trong năm 2024 lên trên 2,5 triệu vào năm 2036, ước tính này sơ bộ cho thấy tiềm năng thị trường của ngành này ở Việt Nam.

HSBC dự đoán xe máy điện sẽ tiên phong trong công cuộc phát triển xe điện của Việt Nam. So với ô tô điện, xe máy điện có giá vừa tầm hơn với độ tương đồng linh kiện cao hơn, và đã có tỷ lệ sản xuất nội địa cao.

Trên thực tế, việc xe máy chiếm ưu thế, cả ở mảng chạy điện và nhiên liệu hóa thạch, không chỉ diễn ra ở Việt Nam.

Tuy nhiên, đến cuối những năm 2030, HSBC kỳ vọng doanh số bán xe máy điện sẽ đi ngang ở Việt Nam khi thị trường xe máy trong nước bão hòa. Đồng thời, ngân hàng HSB cho rằng thị trường ô tô điện của Việt Nam có tiềm năng to lớn chưa được khai phá xét bối cảnh hơn 60% người dân sở hữu xe máy trong năm 2020, trong khi mới chỉ có 5,7% sở hữu ô-tô (theo Cục Quản lý Thương mại Quốc tế, Bộ Thương mại Hoa Kỳ, 22-7-2022).

Nhiều người trong ngành này tự tin rằng Việt Nam có thể khai thác tối đa tiềm năng ô tô điện của mình. Chẳng hạn, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam dự đoán, đến năm 2040, Việt Nam sẽ có 3,5 triệu ô tô điện lăn bánh trên đường.

Thách thức trong quá trình phát triển xe điện tại Việt Nam

Các nhà sản xuất xe điện nội địa Việt Nam, chẳng hạn như doanh nghiệp đầu ngành như VinFast, sẽ gặp thách thức khi nhân rộng mô hình thành công của xe máy điện trong mảng ô-tô điện. Người tiêu dùng Việt Nam có tâm lý chần chừ với lý do giá thành cao, sợ xe không đủ điện, lo lắng về pin và quan ngại về thiếu thốn cơ sở hạ tầng trạm sạc.

Một vài trở ngại trong quá trình phổ biến xe điện có thể được giải quyết thông qua hỗ trợ về chính sách của nhà nước. Chẳng hạn, Việt Nam đã triển khai miễn lệ phí trước bạ đối với xe điện dùng pin, giảm thuế nhập khẩu xe điện dùng pin và miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án đầu tư vào xe điện chạy pin. Bộ Giao thông Vận tải cũng đã đề xuất chính sách trợ cấp 1.000 USD cho mỗi người mua ô tô điện nhưng đang vấp phải sự phản đối từ Bộ Tài chính.

Thêm nữa, Việt Nam cũng có thể nâng cấp hệ sinh thái xe điện trong nước bằng cách tận dụng trữ lượng đất hiếm dồi dào, nhiều thứ hai trên thế giới chỉ sau Trung Quốc. Mặc dù đất hiếm không phổ biến bằng lithium, vốn đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng pin xe điện, 17 nguyên tố đất hiếm này vẫn rất có ý nghĩa đối với ngành sản xuất xe điện. Đặc biệt, neodymium và samarium thường được dùng trong nam châm động cơ.

Thành công của Việt Nam trong xanh hóa ngành ô tô cũng phụ thuộc vào việc duy trì đầu tư nước ngoài và hợp tác với doanh nghiệp trong nước. Các công ty đa quốc gia của Nhật và Hàn Quốc đóng vai trò quan trọng trong ngành ô tô của Việt Nam.

Một số người quan sát trong ngành dự đoán rằng VinFast, với kế hoạch nâng công suất mỗi năm từ 250.000 xe lên 1 triệu xe, có thể sau này sẽ trở thành nhà xuất khẩu xe điện hàng đầu sang các nước còn lại trong ASEAN. Indonesia có khả năng sẽ là thị trường nước ngoài chính của VinFast và các nhà sản xuất xe điện khác của Việt Nam do có vị trí địa lý gần gũi và dân số đông. VinFast mới đây đã ký Biên bản Ghi nhớ nhằm cung cấp cho ba doanh nghiệp Indonesia 600 xe điện và đồng thời đang trong quá trình xây dựng một nhà máy lắp ráp xe điện ở nước này.