Tỉnh Bình Phước có nhiều địa phương được giải phóng trước ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước nhưng tỉnh ta chưa xác định được ngày giải phóng. Đây là trăn trở bấy lâu nay của các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh, của cán bộ, chiến sỹ, đảng viên, nhân dân Bình Phước.
Ngày 15/4/2015, Tỉnh ủy đã tổ chức Hội nghị lấy ý kiến của các nhân chứng lịch sử, của các nhà khoa học, các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh để xác định ngày giải phóng tỉnh Bình Phước. Từ kết quả Hội nghị, ngày 21/4/2015, tập thể Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã nghiên cứu, thảo luận nghiêm túc với tinh thần khách quan, khoa học, trách nhiệm với lịch sử. Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã đi đến thống nhất chọn ngày 23/3/1975 ngày giải phóng quận An Lộc - trung tâm hành chính của Tỉnh Bình Long làm ngày giải phóng tỉnh Bình Phước với các lý do sau đây:
Thứ nhất, về nguyên tắc:
- Nguyên tắc đầu tiên: Cần phải được tôn trọng và xem xét theo quan điểm lịch sử cụ thể, có nghĩa là phải xem xét vấn đề gắn với bối cảnh lịch sử ở thời điểm xảy ra sự kiện. Trong trường hợp này, chúng ta phải ghi nhận cơ cấu tổ chức hành chính và vị thế của các địa phương trong tỉnh Bình Phước ngày nay đúng như hiện trạng ở giai đoạn 1972 - 1975, tức là ở từng thời điểm được giải phóng, chỉ có 2 quận Phước Bình và An Lộc là Tỉnh lỵ (trung tâm hành chính) của 2 tỉnh Phước Long và Bình Long. Các quận còn lại như Bù Đăng, Bù Đốp, Lộc Ninh, Chơn Thành, kể cả quận Đôn Luân (Thị xã Đồng Xoài ngày nay) đều là quận nhỏ không phải là trung tâm hành chính của tỉnh lúc bấy giờ.
- Nguyên tắc thứ hai: Để chọn một ngày có tính chất đại diện cho một chuỗi sự kiện, bao giờ cũng phải lấy ngày diễn ra sự kiện tại trung tâm chính trị - hành chính, nơi đặt bộ máy chính quyền đầu não của đất nước hoặc địa phương.
Nếu tuân thủ các nguyên tắc trên và đối chiếu với tình hình thực tế ở 2 tỉnh Phước Long và Bình Long lúc đó thì chỉ có 2 ngày được chọn là ngày 06/01/1975 ngày giải phóng Phước Bình, trung tâm tỉnh lỵ của Tỉnh Phước Long và ngày 23/3/1975 ngày giải phóng An Lộc trung tâm tỉnh lỵ của Tỉnh Bình Long.
Thứ hai: Ngoài các nguyên tắc trên, Ban Thường vụ Tỉnh ủy còn căn cứ vào các tiêu chí sau đây để xác định ngày giải phóng của Tỉnh Bình Phước:
1. Ngày giải phóng là ngày diễn ra tại trung tâm chính trị - hành chính, nơi đặt bộ máy chính quyền đầu não của đối phương đã sụp đổ toàn diện về chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa xã hội.
2. Sự kiện này phải nằm trong chuỗi sự kiện của cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975, giải phóng Miền Nam thống nhất đất nước.
Như vậy, Ngày 06/01/1975 giải phóng Tỉnh Phước Long là “Trận trinh sát chiến lược” rất quan trọng đối với địa phương và với cả toàn bộ cuộc kháng chiến chống Mỹ. Nhưng lại không liên quan trực tiếp và không nằm trong chuỗi sự kiện của cuộc tổng tiến công nổi dậy mùa xuân năm 1975, vì cuộc tổng tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn toàn Miền Nam được chính thức bắt đầu từ ngày 04/3/1975 với chiến dịch Tây Nguyên, mặt khác lúc đó ngày 06/01/1975 giải phóng Phước Long thì mới chỉ là giải phóng một nửa tỉnh Bình Phước ngày nay. Do vậy, nếu chọn ngày 06/01 là ngày giải phóng Tỉnh Bình Phước thì chưa đầy đủ ý nghĩa và các tiêu chí, nguyên tắc.
Chính vì vậy, ngày 23/3/1975 giải phóng An Lộc, trung tâm tỉnh lỵ của tỉnh Bình Long là sự kiện đã đáp ứng đầy đủ và trọn vẹn các nguyên tắc và tiêu chí để chọn ngày giải phóng Tỉnh Bình Phước.
Ngoài ra, về mặt thực tế các tỉnh và thành phố ở Miền Nam thường chọn ngày giải phóng của tỉnh là ngày mà địa phương nơi trung tâm tỉnh hiện nay được giải phóng. Nhưng riêng Tỉnh Bình Phước chúng ta lại có đặc điểm khác hẳn vì trung tâm tỉnh hiện nay không phải đặt tại Phước Long hoặc Bình Long, mà tại Đồng Xoài (tức trung tâm quận Đôn Luân trước đây đã được giải phóng vào ngày 26/12/1974). Cho nên, Ban Thường vụ Tỉnh ủy chọn ngày 23/3/1975 giải phóng An Lộc, trung tâm tỉnh lỵ Bình Long vì lúc này toàn bộ chính quyền đầu não của 2 tỉnh Phước Long - Bình Long đã sụp đổ, hầu hết đất đai, dân số ở các địa phương thuộc Tỉnh Bình Phước hiện nay đã được giải phóng. Tóm lại, chọn ngày 23/3/1975 là ngày giải phóng Tỉnh Bình Phước là khách quan, khoa học và đầy đủ ý nghĩa nhất.
Tại lễ kỷ niệm 40 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước do Tỉnh ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN tỉnh long trọng tổ chức vào ngày 24/4/2015, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN tỉnh chính thức thông báo với toàn Đảng, toàn quân, toàn dân trong tỉnh và người Bình Phước ở ngoài tỉnh: Ngày giải phóng tỉnh Bình Phước là ngày 23/3/1975.
Ngày giải phóng tỉnh Bình Phước 23/3/1975 mãi mãi là một trang chói lọi nhất của lịch sử tỉnh Bình Phước anh hùng. Đây là ngày để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tỉnh Bình Phước tổ chức các hoạt động kỷ niệm, khơi dậy và phát huy truyền thống yêu nước, đoàn kết xây dựng tỉnh Bình Phước ngày càng giàu đẹp, văn minh; tôn vinh, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc tới cán bộ, chiến sĩ và Nhân dân đã hy sinh, đóng góp to lớn cho độc lập, hòa bình và sự phát triển của tỉnh.
Tự hào về chặng đường lịch sử vẻ vang 40 năm đã đi qua, toàn thể đồng bào, đồng chí và chiến sĩ toàn tỉnh hãy phát huy truyền thống anh hùng cách mạng, không phân biệt quê quán, không phân biệt dân tộc, tôn giáo, kết thành một khối thống nhất, ra sức rèn luyện bản lĩnh, nâng cao kiến thức, chung sức, chung lòng, đem tất cả công sức, tâm huyết, tài năng và trí tuệ, vững bước tiến lên, xây dựng tỉnh Bình Phước phát triển nhanh và bền vững, cùng cả nước thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh./.
Huỳnh Thanh Tú (Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy)
