Tại hội thảo, Cục trồng trọt (Bộ NN&PTNT) đã báo cáo về thực trạng và giải pháp phát triển ngành điều trong thời gian qua. Theo đó, năm 1982 diện tích điều ở Việt Nam khoảng 5.000 ha, đến năm 2005 đạt trên 349.000 ha, tăng gần 70 lần. Sau đó giảm dần, còn hơn 311.000 ha vào năm 2014. Sau hơn 30 năm (1982-2014), diện tích điều ở Việt Nam tăng hơn 62 lần, đã hình thành các vùng trồng điều hàng hóa tập trung chiếm khoảng 60% diện tích điều cả nước tại các tỉnh vùng Đông Nam bộ, góp phần thúc đẩy công nghiệp chế biến hạt điều phát triển, chiếm vị trí hàng đầu các nước xuất khẩu điều trên thế giới.
Giai đoạn 1995-2000, năng suất điều bình quân đạt thấp khoảng 5 tạ/ha, cao nhất là năm 2005 đạt 10 tạ/ha. Giai đoạn 2006-2013, năng suất đạt 8,5 - 9,5 tạ/ha. Riêng năm 2014, năng suất điều tăng lên đáng kể, đạt 11,72 tạ/ha, tăng 24% (2,26 tạ/ha) so với năm 2013, là năm có năng suất điều bình quân cao nhất từ trước đến nay và là một trong những nơi có năng suất điều cao trên thế giới. Sản lượng điều nhiều năm tăng khá, nếu như năm 1982, sản lượng 1.500 tấn hạt, đến năm 2005 đạt 238.000 tấn. Năm 2014, sản lượng hạt điều đạt gần 350.000 tấn, tăng 65.000 tấn so với năm 2013. Sau hơn 30 năm phát triển, sản lượng hạt điều sản xuất trong nước tăng gần 233 lần, đáp ứng 35% nguyên liệu cho công nghiệp chế biến.
Bộ trưởng Cao Đức Phát (thứ ba từ trái qua) đi thăm thực tế mô hình trồng điều ghép cải tạo tại xã Long Hà, Bù Gia Mập. Ảnh: Hải An.
Để ngành điều phát triển bền vững, theo ông Nguyễn Văn Hòa – Cục trưởng Cục trồng trọt, cần thống nhất quan điểm chỉ đạo về đầu tư đúng mức cho nghiên cứu, sản xuất điều theo hướng thâm canh năng suất, chất lượng. Đồng thời đẩy mạnh liên kết sản xuất điều nguyên liệu với doanh nghiệp chế biến xuất khẩu. Một số giải pháp mà ông Hòa đưa ra tại hội thảo là cần rà soát lại quy hoạch, nghiên cứu khoa học, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, thực hiện tái canh, cải tạo khôi phục vườn điều, tổ chức lại sản xuất. Ông Hòa còn kiến nghị một số chính sách kèm theo nhằm phát triển ngành điều bền vững. Đáng chú ý trong đó có kiến nghị nhà nước bố trí ngân sách đầu tư xây dựng, nâng cấp kết cấu hạ tầng cơ bản vùng quy hoạch trọng điểm trồng điều. Nhà nước hỗ trợ trồng tái canh, cải tạo, khôi phục và trồng mới, trồng xen thuộc vùng quy hoạch sản xuất điều. Đề xuất chính sách hỗ trợ 100% giá trị cây giống đạt tiêu chuẩn kỹ thuật được sản xuất từ các đơn vị cung ứng giống được chỉ định. Nhà nước hỗ trợ lãi suất vay ưu đãi, thời gian vay thích hợp theo chu kỳ sinh trưởng cây điều để nông dân thực hiện tái canh, cải tạo, khôi phục và trồng mới bằng giống mới có chất lượng.
Sau khi nghe ý kiến phát biểu của nhà khoa học, nhà quản lý, đại diện doanh nghiệp và người trồng điều, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát đã khẳng định: Cây điều là một cây quan trọng ở nước ta, đem lại nhiều công ăn việc làm, thu nhập cho bà con nông dân. Rất nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số lấy cây điều làm cây xóa đói giảm nghèo trong hàng chục năm qua. Từ đó xác định cây điều đã đem lại nhiều thứ tốt đẹp cho xã hội trước đây và cả bây giờ. Dù việc trồng cây điều có tiến bộ, diện tích tăng lên, năng suất chất lượng vườn cây và hiệu quả thấy rõ, nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của thị trường.
Bộ trưởng nhấn mạnh: Tuy Việt Nam là nước xuất khẩu điều đứng hàng đầu trên thế giới, nhưng nguyên liệu điều vẫn phải nhập khẩu từ bên ngoài. Đây là vấn đề mà hội thảo hôm nay đã đặt ra. Muốn có vùng nguyên liệu ổn định thì cần có chủ trương, chính sách, khoa học, kỹ thuật và kèm theo đó là nhiều biện pháp phát triển điều bền vững. Ngành điều Việt Nam sẽ phấn đấu đến năm 2020 đưa mục tiêu vườn điều lên bình quân trên 2 tấn/ha. Muốn vậy, phải có lộ trình hợp lý về cải tạo, thâm canh, tái canh vườn điều.
Theo Bộ trưởng Cao Đức Phát, trước khi chủ trì hội thảo này, Bộ trưởng đã đến thăm một số vườn điều có năng suất cao, sạch bệnh và phát triển ổn định trên địa bàn tỉnh Bình Phước và thấy rằng đây là mô hình hay cần nhân rộng ra toàn tỉnh và cả nước. Qua đây, Bộ trưởng chỉ đạo các nhà khoa học ở các Trung tâm, Viện nghiên cứu của Bộ chủ động với Cục trồng trọt, chậm nhất trong quý 1 năm 2015 phải ban hành quy định về bộ tiêu chí chọn cây đầu dòng để nhân giống điều chất lượng và hiệu quả nhất. Xác định ở đâu có cây đầu dòng tốt thì công khai lên để bà còn tìm đến nhân giống. Giải pháp chính là làm trẻ vườn điều thì phải xác định được cây đầu dòng để nhân giống. Từng tỉnh xây dựng vườn điều và vườn điều đó chính là ở hộ nông dân, dựa vào nhân dân để lựa chọn những cây điều tốt xây dựng vườn điều phát triển bền vững.
Ngoài ra, Bộ trưởng Cao Đức Phát hứa sẽ đề xuất chính sách quốc gia về phát triển ngành điều bền vững. Sau hội thảo này, Bộ NN&PTNT sẽ đề xuất với Chính phủ có chủ trương, chính sách giúp cho ngành điều trong nước phát triển ổn định lâu dài theo hướng bền vững nhất./.
Nguyễn Văn Việt
