Đàn đá Lộc Hòa tại lễ công bố bảo vật quốc gia
Bộ đàn đá này được phát hiện vào tháng 10/1996. Khi canh tác vườn nhà, ông Bùi Hữu Triều (ấp 8, xã Lộc Hòa) đã phát hiện 12 thanh đàn đá nằm xếp gần nhau theo kích thước từ lớn đến nhỏ. Ít ngày sau, ông tiếp tục phát hiện 14 thanh đá cách nơi phát hiện 12 thanh đầu tiên khoảng 1m. Ông Triều đã báo cáo cho cơ quan chức năng để có phương án xử lý. Phát hiện này nâng số lượng bộ đàn đá ở Bình Phước tăng lên đáng kể. Nhiều nơi khác cũng phát hiện đàn đá như: Tân Lợi (Hớn Quản); Lộc Khánh, Lộc Điền (Lộc Ninh); Thọ Sơn (Bù Đăng)...
Sau khi tiếp nhận thông tin, cơ quan chức năng địa phương phối hợp các nhà khoa học tiến hành nghiên cứu hiện vật. Qua nghiên cứu, Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP. Hồ Chí Minh xác định đây là “đàn đá” - một loại nhạc cụ cổ xưa của người tiền sử. Thời gian sau, Bảo Tàng tỉnh Bình Phước tiếp tục phối hợp Khoa Lịch sử (Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP. Hồ Chí Minh) và Trung tâm Nghiên cứu khảo cổ (Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ) tiến hành các hoạt động nghiên cứu khoa học về “Đàn đã Lộc Hòa”. Qua đó, từng bước xác định rõ hơn giá trị của bộ đàn đá này.
Đại biểu tham dự buổi lễ chiêm ngưỡng bảo vật quốc gia
Năm 2017, Bình Phước xây dựng hồ sơ xin công nhận bảo vật Quốc gia đối với “Đàn đá Lộc Hòa”. Các thủ tục xây dựng hồ sơ được tiến hành đúng trình tự, đạt yêu cầu. Tài liệu hồ sơ về hiện vật được Hội đồng thẩm định Di sản Quốc gia đánh giá cao về giá trị. Đến ngày 25/12/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định công nhận “Đàn đá Lộc Hòa” là bảo vật Quốc gia.
Bảo vật Quốc gia “Đàn đá Lộc Hòa” có kỹ thuật chế tác tinh xảo, có niên đại cổ xưa trên 3.000 năm. Đây là minh chứng tiêu biểu cho sự hiện diện của người cổ xưa trên mảnh đất Bình Phước, chứng minh bề dày truyền thống của những cư dân đã sinh sống lâu đời trên mảnh đất này.
Trong quá trình khai quật các di chỉ thành đất hình tròn trên địa bàn tỉnh, các nhà khảo cổ học cũng liên tục phát hiện nhiều mảnh vỡ của đàn đá, có cùng chất liệu tương tự như hai bộ đàn đá Lộc Hòa. Di tích Lộc Hòa (nơi phát hiện đàn đá) đã được khai quật vào những năm 1997 - 1998, có sự nghiên cứu tổng hợp về địa hình, địa lý. Đặc biệt, các nhà khoa học đã nghiên cứu các tầng văn hóa khảo cổ và các di vật để nhận biết về môi trường văn hóa xung quanh địa điểm tìm thấy bộ đàn đá Lộc Hòa.
Đàn đá được chế tác từ loại đá mắc ma.
Về chất liệu, đàn đá ở Bình Phước được chế tác từ loại đá mác ma. Loại đá này chịu sự tác động phong hóa ở các mức độ khác nhau, thường có các màu sắc xanh đen, xám xanh, xám tro… Nhìn chung, những loại đá này có độ cứng trung bình nên dễ ghè đẽo và tu chỉnh. Về kỹ thuật chế tác, hầu hết được ghè đẽo, tạo dáng và tu chỉnh bằng phương pháp thủ công trực tiếp. Về tính chất âm thanh, loại nhạc cụ này có âm sắc gọn, độ cao rõ rệt, ngân dài, đạt được yêu cầu của một nhạc khí.
Bộ đàn đá ở Lộc Hòa có chung bình đồ với hàng ngàn di vật thời tiền sử ở Bình Phước. Nhờ phát hiện khảo cổ học này, lịch sử văn hóa vật chất, tinh thần thời tiền sử, sơ sử của cộng đồng cư dân Bình Phước nói riêng và cả nước nói chung đã có thêm một bằng chứng sinh động, độc đáo./.
