Bảo vệ quyền lợi cho hội viên ở các HTX, Hiệp hội nước ngoài

Các hiệp hội, HTX về nông nghiệp của Nhật Bản rất phát triển

Ngành chăn nuôi đang rầm rộ trước thông tin một số hiệp hội chăn nuôi tại miền Nam có ý định khởi kiện phía Mỹ vì bán phá giá thịt gà công nghiệp quá rẻ vào Việt Nam và khẳng định không bán phá giá từ phía Hiệp hội XK Trứng & gia cầm Mỹ.

Qua sự kiện này cho thấy, trong quá trình tái cơ cấu chăn nuôi, vai trò của các Hiệp hội và HTX đóng vai trò rất quan trọng.

Qua tìm hiểu được biết, tại các nước phát triển như Mỹ, Nhật Bản, EU, hiệp hội cũng như HTX có vai trò, vị trí không thể thiếu trong bảo vệ quyền lợi, định hướng thị trường, kiến nghị chính sách cho nông dân và các xã viên hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp.

Đơn cử không đâu xa, mỗi lần phía Bộ Thương mại Mỹ áp hàng rào thuế quan chống bán phá giá cá tra, cá basa hay tôm của Việt Nam, phần lớn đều do áp lực từ phía các Hội, Hiệp hội hay HTX nuôi cá của nước này.

Đối với các nước có nền kinh tế phát triển, các tổ chức xã hội, nghề nghiệp, cụ thể là các hiệp hội DN, ngành hàng phát triển và giữ vai trò quan trọng đối với sự phát triển. Cụ thể, hiện châu Âu có gần 290.000 hiệp hội, HTX với 140 triệu thành viên và khoảng 4,9 triệu người làm thuê. Liên minh châu Âu (EU) có khoảng 30.000 HTX nông nghiệp với doanh số khoảng 210 tỷ Euro/năm. Các hội ngành hàng, HTX nông nghiệp lớn nhất hoạt động trong các ngành chế biến bơ sữa, thịt và thương mại nông nghiệp.

Theo TS Nguyễn Thanh Sơn, Viện trưởng Viện Chăn nuôi: Một trong những chiếc nôi đầu tiên của mô hình kinh tế ở châu Âu xuất hiện ở CHLB Đức. Trong vòng hàng thập kỷ qua ở Đức hầu như không có hiệp hội hay HTX nào phải giải thể. Hiện Đức có các hiệp hội và HTX nông nghiệp chính như dịch vụ nông nghiệp tổng hợp, mua bán nông sản; sữa và sản phẩm sữa; trồng và bảo quản nho; cung cấp nước sạch; chăn nuôi và chế biến sản phẩm thịt; chế biến rau, quả; trồng cỏ và chế biến thức ăn gia súc; cung cấp điện; dịch vụ máy nông nghiệp; thủy hải sản; hoa, cây cảnh; bánh mì, bánh ngọt; dịch vụ nhà kho, nhà đông lạnh; chế biến nho…

“Các hiệp hội, HTX nông nghiệp của Đức đang nắm thị phần cao đối với rất nhiều sản phẩm nông nghiệp quan trọng như: 70% thị phần sản phẩm thịt chế biến, hơn 60% thị phần của các sản phẩm sữa, hơn 30% thị phần rượu nho. Họ rất nhạy bén trong việc nắm bắt xu thế chung của người tiêu dùng là ưa chuộng các nông phẩm sinh thái, các nông sản sạch để định hướng, tư vấn hỗ trợ các thành viên của mình trong việc trồng trọt, chăn nuôi, SX, chế biến theo đúng tiêu chuẩn, quy định”, TS Nguyễn Thanh Sơn nhấn mạnh.

Qua đó, các sản phẩm thịt sạch, sữa sạch, rau quả sạch mang thương hiệu HTX… đang là những sản phẩm rất có lợi thế trên thị trường tiêu dùng ở Đức. Sự trợ giúp đó của HTX giúp cho người nông dân tiêu thụ được sản phẩm và tăng thêm thu nhập trong điều kiện cạnh tranh trên thị trường ngày càng khốc liệt hơn.

Phần Lan được xem là quê hương của HTX, mô hình kinh tế này đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối người dân nông thôn và nghề nghiệp của họ với kinh tế thị trường và quá trình công nghiệp hóa được diễn ra nhanh chóng. Phạm vi hoạt động của HTX rất rộng, trải rộng gần như trên các lĩnh vực của đời sống xã hội đến mức hiện nay hầu như mỗi người dân Phần Lan đều có quan hệ với HTX trong một hay nhiều lĩnh vực của đời sống.

Là cường quốc về nông nghiệp, Hiệp hội, HTX ở Mỹ cũng rất mạnh, đặc biệt trong ngành công nghiệp SX bơ sữa, ví dụ như Dairy Farmers of America (DFA) với doanh số khoảng 10 tỷ euro/năm. Một điểm đặc biệt ở Mỹ là sự thành công của các Hiệp hội, HTX SX chuyên ngành. Thí dụ như Blue Diamond (HTX của những người trồng hạnh, chiếm khoảng 1/3 thị phần thế giới về sản phẩm này), Sunmaid (HTX chế biến nho khô, một trong những nhãn hiệu uy tín), và Ocean Spray (HTX của những người trồng việt quất, một liên minh chiến lược có sức sống mạnh mẽ).

Nước Mỹ hiện có gần 50.000 hiệp hội, HTX với khoảng 150 triệu thành viên. Các HTX nông nghiệp (3.500 HTX) đóng vai trò quan trọng, đảm nhận gần 1/3 công việc thu hoạch, chế biến và thương mại nông nghiệp. Tổng doanh thu của các HTX này vào khoảng 100 tỷ Euro/năm, trong đó 1/3 thuộc về 100 HTX lớn nhất.

Theo TS Nguyễn Minh Tú, Vụ trưởng Vụ HTX (Bộ KH-ĐT), trong vòng 20 năm qua, ở Mỹ nổi lên một thế hệ các HTX nông nghiệp mới dựa trên việc đánh giá lại các nguyên tắc HTX. Sự ra đời của thế hệ HTX mới này xuất phát từ nhu cầu tạo thêm nguồn sinh lực mới cho các HTX nông nghiệp để nâng cao sức cạnh tranh. Các HTX thế hệ mới ở các bang của Mỹ đều là những Cty lớn với tổng đầu tư khoảng 2 tỷ Euro. Đặc biệt, tại Mỹ có khoảng 325 triệu dân, nhưng có tới 350 triệu thành viên hiệp hội và HTX. Một người dân ở Mỹ có thể tham gia rất nhiều HTX, hiệp hội khác nhau.

Từng có chuyến công tác tham quan, tìm hiểu mô hình hiệp hội, HTX tại Nhật Bản, TS Nguyễn Đức Thảo, Viện Di truyền Nông nghiệp cho biết, tại châu Á, Nhật Bản cũng là quốc gia mà các hiệp hội và HTX phát triển rất mạnh. Về hệ thống cấu trúc của HTX nông nghiệp Nhật Bản, hầu hết người nông dân đều thuộc các HTX địa phương, các HTX địa phương thuộc HTX cấp tỉnh, thành phố và các HTX cấp tỉnh, thành phố trực thuộc HTX Trung ương.

Người nông dân mang sản phẩm nông nghiệp đến các HTX địa phương ký gửi bán hộ. Ngay sau khi sản phẩm được bán, HTX sẽ thanh toán tiền cho nông dân thông qua chuyển khoản hoặc tiền mặt. Sau đó, người nông dân phải trả tiền % hoa hồng cho các HTX. Đổi lại, nông dân được hưởng các dịch vụ của HTX theo hệ thống từ phân loại, đánh giá chất lượng chung đến hệ thống vận chuyển, giao hàng, mua và sử dụng chung các hệ thống thiết bị, nông cụ, máy móc lớn, đắt tiền (như hệ thống xử lý sau thu hoạch…) và thậm chí cả các dịch vụ tài chính liên quan đến các khoản tiền gửi và vay vốn do HTX quản lí hoặc đứng ra đại diện.

Một buổi đấu giá cá ngừ Nhật Bản có sự tham gia của rất nhiều Hiệp hội, HTX

Tại Nhật Bản, chủ nhiệm các HTX và thành viên hội đồng quản trị của HTX địa phương được lựa chọn từ các nông dân và được trả lương. Nhưng trên thực tế, tiền lương không đủ bù đắp so với công sức và các hoạt động của họ, nhưng chủ nhiệm và các thành viên hội đồng quản trị thường được bầu từ những nông dân giàu có hoặc có chức sắc ở địa phương và họ chấp nhận không đòi hỏi với mức lương cao hơn. Họ rất bận rộn, bởi với tư cách đại diện của Hiệp hội, HTX, họ phải lên các kế hoạch và thúc đẩy các hoạt động chung cho các xã viên như kế hoạch đầu tư cho hệ thống SX, vật tư, đầu ra, thị trường… sao cho hiệu quả. Tổ chức hội thảo, kỹ thuật cho người trồng và giao dịch với HTX cấp tỉnh, thành phố.

Với mô hình quản lí, vận hành Hiệp hội, HTX tại Nhật, mặc dù Chính phủ không trực tiếp quản lý nhưng vẫn có thể điều tiết SX thông qua các hoạt động trợ cấp. Chính phủ có thể dễ dàng xử lý các vấn đề như an toàn thực phẩm bằng việc thúc đẩy người nông dân làm theo định hướng để giải quyết vấn đề qua việc trợ cấp, khuyến khích SX có định hướng thông qua HTX.

Với mô hình hoạt động đó, hệ thống Hiệp hội, HTX trở thành một tổ chức xã hội lớn, đóng một vai trò quan trọng trong xã hội. Tổ chức Hiệp hội, HTX có thể tổ chức các cuộc đàm phán với các chính trị gia, vận động điều chỉnh chính sách và từ đó giúp làm giảm khoảng cách thu nhập giữa người dân thành thị và người dân nông thôn.

Trên thực tế cho thấy, quy mô chăn nuôi, diện tích đất canh của nông dân Nhật Bản cũng nhỏ như tại Việt Nam. Họ không có đủ tiền để đầu tư vào hệ thống trang thiết bị, máy móc hiện đại và đắt tiền, nhưng khi tham gia các hiệp hội, HTX họ có thể chia sẻ, dùng chung nên tiết kiệm được rất nhiều chi phí đầu tư.

Cũng bởi người nông dân có quy mô nhỏ, họ không có khả năng thương lượng với người mua, kể cả khi thị trường đấu giá ra đời và hoạt động nên việc tham gia HTX luôn được nhiều hơn là mất. Bởi để tham gia hiệu quả vào thị trường hàng hóa, đòi hỏi sản phẩm phải có số lượng lớn và chất lượng ổn định. Do đó, ở Nhật Bản, khi tham gia bán đấu giá, thường sản phẩm được đăng ký theo lô, mã chung của HTX hay hiệp hội.

Theo Báo Nông nghiệp Vn